Sai lầm là điều không mong muốn nhưng không thể tránh khỏi khi đầu tư chứng khoán. Kể cả những nhà đầu tư thành công, có kinh nghiệm vẫn mắc phải và thậm chí từ bỏ cuộc chơi.
Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu 12 sai lầm lớn nhất mà hầu hết nhà đầu tư mắc phải theo quan điểm của Warren Buffett.
#1 Cố gắng dự đoán diễn biến thị trường
Quá tập trung vào thị trường chứng khoán trong mọi thời điểm theo như Warren Buffett là một sai lầm lớn. Đây là một lỗi rất dễ mắc phải đến nỗi một hình mẫu đầu tư là Ben Graham cũng đã làm. Nguyên nhân là do diễn biến của thị trường quá lôi cuốn chúng ta, nó thôi thúc chúng ta hành động mọi lúc.
Buffett khuyên nhà đầu tư chỉ nên tập trung vào 2 thứ trong cuộc sống là thứ quan trọng (important) và thứ có thể biết được (knowable).
Thị trường chứng khoán là một điều quan trọng đối với mỗi nhà đầu tư, nhưng chúng ta có thể hiểu hết được nó không? Chắc chắn là không thể. Lấy ví dụ, chúng ta không thể biết chắc FED hay ECB sẽ tăng hay giảm lãi suất bao nhiêu điểm phần trăm trong kỳ họp tiếp theo. Đó chỉ là một trong hàng trăm biến số của thị trường. Nếu quá tập trung tìm hiểu các biến số này, chúng ta có thể bị cuốn theo vòng xoáy thị trường và bỏ qua những công việc cần làm.
Thay vào đó, Buffett khuyên chúng ta nên tập trung vào những gì vừa quan trọng vưa có thể nhận biết được. Xác định những công ty vượt trội có mức giá hợp lý. Hãy tin tưởng rằng theo thời gian, bạn sẽ làm tốt bằng cách đặt cược vào những doanh nghiệp tốt nhất .
#2 Gắn liền với giá mua cổ phiếu
Câu hỏi thường được mọi người thường đặt ra khi đang nắm giữ một cổ phiếu là: Có nên bán cổ phiếu để giữ lấy phần lợi nhuận khi giá đang cao hơn mức giá mua vào hay có nên bán cắt lỗ khi giá đang thấp hơn mức giá mua vào?
Câu trả lời của một nhà đầu tư chắc chắn là KHÔNG. Điều duy nhất quan trọng đối với quyết định giữ hay bán cổ phiếu là khả năng hoạt động của doanh nghiệp trong tương lai.
Sai lầm ở đây là nhiều nhà đầu tư có xu hướng gắn bó với giá mua cổ phiếu của họ. Cổ phiếu không quan tâm đến giá bạn mua, nó cũng sẽ không thể hiện sự đồng cảm với bạn. Chúng đối xử với những nhà đầu tư đang thua lỗ và những người đang kiếm được tiền khi nắm giữ cổ phiếu hoàn toàn giống nhau trong tương lai.
#3 Dự báo tăng trưởng mạnh mẽ
Nhiều công ty được định giá cao trên thị trường thường cố gắng bảo vệ giá cổ phiếu của họ bằng cách đưa ra các dự đoán tốc độ tăng trưởng kinh ngạc. Nhưng như Buffett đã chỉ ra rằng mong đợi tốc độ tăng trưởng rất cao là một điều sai lầm.
Bất cứ khi nào bạn mua một cổ phiếu với mức PE cao trên 15 – 20 lần thì doanh nghiệp cần có sự tăng trưởng khá mạnh về lợi nhuận để có thể có lợi nhuận. Điều này là không dễ thực hiện đặc biệt với các doanh nghiệp có quy mô lớn.
Theo thống kê, từ năm 2012 đến nay chỉ có khoảng 40 doanh nghiệp trong S&P500 có thể duy trì mức tăng trưởng từ 15%/năm trở lên.
#4 Sử dụng quá nhiều đòn bẩy tài chính
Tại sao dùng đòn bẩy tài chính lại nguy hiểm đến vậy? Bởi vì việc sử dụng nhiều đòn bẩy tài chính có thể tạo ra lợi nhuận nhanh chóng nhưng khi bạn đang vay tiền, bạn có thể đúng về điều gì đó nhưng bạn không có quyền chơi theo cách của bạn. Không có điều gì tuyệt vọng hơn một danh mục đầu tư được tạo ra bởi toàn tiền vay mượn.
Đầu tư là một trò chơi được tạo ra không dành cho những người thiếu kiên nhẫn, muốn làm giàu nhanh chóng. Buffett đã ví von: bạn không thể tạ ra 1 đứa trẻ trong 1 tháng bằng cách làm 9 người phụ nữ cùng mang bầu.
#5 Tầm nhìn hạn hẹp – chỉ nhìn thấy cây mà không thấy rừng
Cần nhìn ra được 3 điểm khi nghiên cứu doanh nghiệp:
- Triển vọng tương lai của doanh nghiệp và nhóm ngành đó
- Ban quản trị của doanh nghiệp như thế nào?
- Doanh nghiệp đó đang được giao dịch ở mức giá nào?
Nếu bạn đã hiểu đúng về 3 điều này thì bạn không cần lo lắng về các chi tiết khác về doanh nghiệp. Có nhiều nhà đầu tư khi đã quyết định mua một doanh nghiệp nhưng đến thời điểm mua lại chú ý đến quá nhiều chi tiết khác nên có thể đã bỏ lỡ cả rừng cây.
#6 Cố gắng thực hiện những việc khó khăn trong đầu tư
Đây có thể coi là lỗi sai phổ biến vì nó hoàn toàn đi ngược lại với ý nghĩa của thành công trong nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống. Ở những nơi khác, bạn được thưởng khi làm những điều khó hơn bình thường, nhưng trong đầu tư, nó không đúng như vậy. Dự đoán sự tăng trưởng của nền kinh tế, nhóm ngành, các doanh nghiệp không những không mang lại lợi ích mà còn thường gây hại cho kết quả đầu tư.
Ví dụ điển hình là LTCM (Long Term Capital Management) được xây dựng nên từ những thiên tài toán học và nhiều người đoạt giải Nobel. Nhưng LTCM đã sụp đổ và kéo theo nhiều hậu quả cho thị trường tài chính thế giới.
Đôi khi chỉ cần những ý tưởng đơn giản có thể mang lại lợi ích đặc biệt trong về lâu dài trong thế giới đầu tư.
#7 Thu hẹp phạm vi cơ hội của bạn
Một cơ hội đầu tư tốt không ở yên một chỗ quá lâu. Và người ta sẽ không biết nó sẽ xuất hiện ở đâu tiếp theo. Do đó bạn cần có tư duy cởi mở và không thu hẹp phạm vi khả năng của mình đối với một ngành hoặc lĩnh vực đơn lẻ.
Cơ hội xuất hiện ở bất cứ đâu vì vậy chúng ta cần không ngừng học hỏi để mở rộng vùng hiểu biết của mình.
#8 Thường xuyên giao dịch
Đầu tư là một trong những trường hợp hiếm hoi khi hành động nhiều không được khen thưởng. Bạn có thể tìm thấy nhiều cơ hội ở thị trường giá xuống những có thể chẳng có cơ hội đầu tư nào trong thị trường giá lên. Và đôi khi những cơ hội đó không nằm trong vùng hiểu biết của bạn.
Một nhà đầu tư phải giống như một con báo đang săn mồi khi nó dành phần lớn thời gian để ẩn nấp và quan sát, khi có cơ hội tốt mới lao tới tấn công con mồi.
#9 Đa dạng hóa quá nhiều.
Đa dạng hóa là một vấn đề hấp dẫn với nhà đầu tư.
Nếu bạn không có thời gian hoặc không thường xuyên đọc thông tin về các doanh nghiệp riêng lẻ thì bạn nên đa dạng hóa. Có thể bằng cách mua các quỹ chỉ số để bảo vệ mình khỏi những biến động khó lường của thị trường. Nếu bạn mua 30 công ty trong VN30 thì bạn không nên mong đợi hiệu suất cao hơn những người cùng trong chỉ số đó.
Nếu bạn là một nhà đầu tư hiểu biết, một người thích cập nhật thông tin về các doanh nghiệp cụ thể thì bạn nên tận dụng những kiến thức này để đạt được lợi nhuận cao hơn thị trường. Khi bạn đã chọn được những doanh nghiệp có hiệu suất tốt nhất thì việc thêm vào những doanh nghiệp khác sẽ chỉ làm giảm hiệu suất chung mà bạn nhận được.
#10 Thiên kiến xác nhận
Buffett cho rằng, điều mà tâm trí con người làm giỏi nhất là diễn giải tất cả các thông tin mới để các kết luận trước đó của họ vẫn được giữ nguyên vẹn.
Còn Charlie Munger thì hài hước ví tâm trí con người giống như trứng trong người phụ nữ. Khi 1 tinh trùng đã lọt vào bên trong thì đóng lại để không có tinh trùng nào tiếp theo vào được.
Trong đầu tư, khi nghiên cứu một khoản đầu tư, chúng ta thường có xu hướng tìm kiếm thông tin hỗ trợ cho niềm tin của mình về khoản đầu tư đó nhưng lại thường bỏ qua các thông tin ngược chiều với suy nghĩ của mình.
Do đó, thiên kiến xác nhận có thể khiến các nhà đầu tư đưa ra quyết định sai lầm, cho dù đó là quyết định lựa chọn đầu tư hay thời điểm mua bán cổ phiếu.
Tham khảo ý kiến của những người đáng tin cậy (mentor) có thể giúp khắc phục thiên kiến xác nhận và hỗ trợ nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt hơn.
#11 Tư duy bầy đàn
Con người sẽ tiếp tục mắc phải sai lầm mà họ đã mắc trong quá khứ. Họ sẽ tiếp tục tham lam khi người khác tham lam và cũng sợ hãi khi mọi người cùng sợ hãi.
Cũng giống như việc luyện tập thường xuyên ở nhiều lĩnh vực khác, việc lắng nghe đám đông thường sẽ rất có ích. Tuy nhiên trong đầu tư thì điều này không đúng. Bởi vì không có ý tưởng nào là tốt cho mọi mức giá.
Có thể Tesla rất tốt nhưng nó sẽ không phải là một khoản đầu tư tốt nếu nó đã được định giá bằng toàn bộ các doanh nghiệp ô tô khác cộng lại.
#12 Bỏ sót, không hành động
Gần như mọi sai lầm ở trên đều đến từ hành động của nhà đầu tư. Tuy nhiên Buffett đã chỉ ra ở nhiều trường hợp sai lầm lớn đến từ việc bỏ sót những việc trong tầm hiểu biết của mình – Không đầu tư vào một thứ gì đó được cho sẵn.
Sai lầm này sẽ rất khó chịu khi nó kết hợp với một sai lầm thứ 2 – Gắn với giá mua cổ phiếu. Nếu bạn nghĩ rằng một công ty là cơ hội tuyệt vời để đầu tư ở một mức giá X nào đó thì nó sẽ vẫn là cơ hội tuyệt vời ở mức giá tăng thêm 10-20% thậm chí 50%. Tuy nhiên khi tâm trí bạn đã gắn liền với giá X đầu tiên thì khi giá cổ phiếu đang tăng lên, bạn có xu hướng không làm gì cả và chờ nó sẽ giảm lại về mức giá X ban đầu đó. Điều đó không bao giờ xảy ra nữa.
Kết luận
Trên đây chúng ta đã đi qua 12 sai lầm mà nhà đầu tư thường mắc phải theo tỷ phú Warren Buffett. Qua đó, chúng tôi mong rằng bạn có thể hiểu và tránh được những sai lầm không đáng có này trước khi đưa ra quyết định đầu tư vào doanh nghiệp.
Xem thêm: Tâm lý học về Tiền – Morgan Housel
